همچنین نمی توان هر دو چیزی را از هر جهتی مقایسه کرد؛ چرا که بسیاری چیزها قابلیت مقایسه شدن با یکدیگر را در وجه خاصی ندارند، و یا اگر قابلیت مقایسه هم دارند، هیچ سود عقلانی ای برای مقایسه آنها متصور نیست؛ مثلا محال نیست که انسان دو کتاب را از این حیث که کدام یک از آن دو کتاب بهتر می توانند بالش و متکای انسان شوند با هم مقایسه کند، اما از چنین مقایسه ای استفاده عقلانی و عقلایی عاید کسی نمی شود. دو کتاب را می توان از منظر محتوا، روش، حوزه معرفتی و ظاهر کتاب (جلد، صحافی و…) با هم مقایسه کرد، اما اگر وجه مقایسه دو کتاب این باشد که کدام یک استعداد بیشتری برای آن دارند که زیر سر انسان گذاشته شوند، استفاده عقلانی و عقلایی برای آن متصور نیست. بنابراین با توجه به این سه مقدمه:
۱٫ در عرفان تطبیقی از مقایسه بین عرفان ها گریزی نیست؛ ٢. در هر مقایسه ای باید وجه مقایسه، حیث مقایسه، جهت مقایسه…
